Szczęki hamulcowe pełnią kluczową rolę w systemie hamulcowym pojazdu. Ich głównym zadaniem jest wywieranie siły tarcia na bęben hamulcowy lub tarczę hamulcową, co prowadzi do spowolnienia lub zatrzymania ruchu pojazdu.
Oto główne funkcje szczęk hamulcowych:
Redukcja prędkości i hamowanie: Kiedy kierowca naciska pedał hamulca, ciśnienie hydrauliczne lub mechaniczne powoduje, że szczęki hamulcowe zaciskają się na powierzchni tarczy lub bębna, tworząc tarcie. To tarcie spowalnia ruch obrotowy koła i całego pojazdu, umożliwiając kontrolowane hamowanie. Szczęki hamulcowe przekształcają energię kinetyczną tarcia w ciepło, które jest absorbowane przez tarcze lub bębny hamulcowe.
Awaryjne hamowanie: W przypadku awarii głównego systemu hamulcowego, szczęki hamulcowe mogą pełnić rolę zapasowego sposobu hamowania. W pojazdach, gdzie stosuje się tarcze hamulcowe, hamowanie awaryjne może być realizowane przez mechaniczny układ linkowy lub hydrauliczny w przypadku szczęk hamulcowych.
Hamowanie postojowe: Szczęki hamulcowe często są używane jako mechanizm hamowania postojowego. W tradycyjnym układzie z tarczami hamulcowymi, szczęki hamulcowe mogą być aktywowane mechanicznie, aby trwale zablokować pojazd w miejscu.
Zabezpieczenie przed przegrzaniem: W pewnych przypadkach, szczęki hamulcowe mogą pomagać w rozpraszaniu nadmiaru ciepła wytwarzanego podczas hamowania. Współpracują z innymi elementami systemu chłodzenia hamulców zapobiegając przegrzaniu układu.
Układ hamulcowy z łapami hamulcowymi, zwany także układem hamulcowym tarczowym zaciskowym, jest jednym z typów układów hamulcowych stosowanych w pojazdach. Ten rodzaj układu hamulcowego jest szczególnie popularny w pojazdach sportowych, samochodach wyścigowych oraz niektórych droższych modelach samochodów osobowych.
Budowa i działanie układu hamulcowego z łapami hamulcowymi:
Tarcza hamulcowa: Na każdym kole zamontowana jest tarcza hamulcowa. Tarcza ta jest wykonana z metalu, zwykle stali nierdzewnej, i ma wyżłobienia lub otwory, które pomagają odprowadzać ciepło i wodę, poprawiając skuteczność hamowania. To na tarczy hamulcowej generowane jest tarcie, które wyhamowuje pojazd.
Łapy hamulcowe (zaciski): W układzie hamulcowym z łapami hamulcowymi zamiast szczęk hamulcowych stosowanych w hamulcach bębnowych, zastosowane są łapy hamulcowe (zaciski). Każda tarcza hamulcowa jest otoczona przez jeden zacisk. Łapy hamulcowe są umieszczone po obu stronach tarczy, a ich głównym zadaniem jest dociskanie klocków hamulcowych do tarczy w celu generowania tarcia i spowolnienia pojazdu.
Klocki hamulcowe: Klocki hamulcowe są elementami, które znajdują się wewnątrz łap hamulcowych. To one dociskane są do tarczy hamulcowej trąc o nią. Klocki hamulcowe wykonane są z materiału o wysokiej zdolności do generowania tarcia, ale także muszą być odporne na wysokie temperatury i zużycie.
Siłowniki: Siłowniki hamulcowe to elementy, które sterują ruchem łap hamulcowych. W przypadku układu hamulcowego z łapami hamulcowymi, najczęściej stosowane są tzw. tłoczki zaciskowe. Kiedy kierowca naciska pedał hamulca, płyn hamulcowy w układzie hydraulicznym przekazuje ciśnienie na siłowniki, co powoduje ruch tłoczków zaciskowych i docisk klocków hamulcowych do tarczy hamulcowej.
Hamowanie: Gdy klocki hamulcowe są dociskane do tarczy hamulcowej, generuje się tarcie, które spowalnia obrót tarczy i koła. Dzięki temu pojazd wytraca prędkość. Energia kinetyczna pojazdu przekształcana jest w ciepło oddawane do otoczenia.
Układ hamulcowy z łapami hamulcowymi oferuje wiele zalet, takich jak dobra wydajność hamowania, skuteczniejsze chłodzenie podczas intensywnego hamowania oraz mniejsze prawdopodobieństwo fadingu (utrata skuteczności hamowania z powodu przegrzania). Jednakże, ze względu na bardziej skomplikowaną konstrukcję, koszty produkcji tych mechanizmów są wyższe.
Odpowiednia i wykonana na czas wymiana szczęk hamulcowych jest istotnym zabiegiem w procesie dbania o bezpieczeństwo i właściwe funkcjonowanie układu hamulcowego auta. Szczęki hamulcowe, będąc elementem intensywnie zużywającym się, powinny być otoczone szczególną atencją.
Oto główne objawy nieprawidłowego działania szczęk hamulcowych:
Dłuższa droga hamowania: Jeśli zauważasz, że samochód potrzebuje więcej czasu lub drogi, aby się zatrzymać po naciśnięciu pedału hamulca, może to wskazywać na zużycie klocków hamulcowych.
Hałas podczas hamowania: Niecodzienne, niepokojące dźwięki podczas hamowania, to kolejna cecha uszkodzonych lub zużytych szczęk hamulcowych.
Wibracje w kierownicy: Zużyte szczęki hamulcowe, podczas hamowania, mogą powodować wibracje i drgania w kierownicy. Może to być spowodowane nierównomiernym zużyciem klocków.
"Twardość" pedału hamulca: Zużyte szczęki hamulcowe mogą wymagać silniejszego nacisku na pedał hamulca.
Nierównomierne hamowanie: Na problemy z klockami hamulcowymi mogą wskazywać sytuacje, kiedy np. podczas hamowania, auto jest znoszone na jedną ze stron.
Odczuwalne pulsacje pedału hamulca: Pulsujący w trakcie hamowania pedał hamulca może wskazywać na nierównomierne zużycie klocków lub tarcz hamulcowych.
Jeśli dostrzeżesz którykolwiek z tych objawów, skonsultuj się z mechanikiem w celu przeprowadzenia przeglądu układu hamulcowego.
Oto kilka wskazówek dotyczących momentu i sposobu wymiany szczęk hamulcowych:
Wskaźniki zużycia: Wielu producentów samochodów wyposaża swoje pojazdy we wskaźniki zużycia hamulców. Zazwyczaj są one widoczne na desce rozdzielczej pojazdu. Jeśli taki wskaźnik jest dostępny, zwracaj uwagę na pojawiające się sygnały lub ostrzeżenia o niepoprawnym stanie klocków hamulcowych.
Grubość materiału: Wiele szczęk hamulcowych ma wytłoczone linie lub wgłębienia, które stanowią punkt odniesienia do określenia minimalnej dopuszczalnej grubości materiału klocków. Jeśli grubość materiału jest już bliska tej minimalnej wartości, konieczna jest wymiana.
Hałas: Trzaski, piszczenie, skrobanie lub inne niepokojące dźwięki podczas hamowania mogą wskazywać na zużycie lub uszkodzenie szczęk hamulcowych. Jeśli zauważysz te dźwięki, warto zainteresować się tematem.
Długość eksploatacji: Czas, po którym należy wymienić szczęki hamulcowe, może być różny w zależności od stylu jazdy, warunków eksploatacji oraz rodzaju hamulców (bębnowe lub tarczowe). Zazwyczaj jednak zaleca się sprawdzanie i przegląd układu hamulcowego co około 20-50 tys. kilometrów.
Wymiana przy okazji innych prac: Wielu producentów zaleca wymianę szczęk hamulcowych – szczególnie, jeśli są one już mocno sfatygowane – przy okazji napraw innych, współpracujących z nimi, elementów układu hamulcowego lub zawieszenia. Wymiana lub naprawa tych elementów może wymagać demontażu szczęk hamulcowych.
Jeśli masz wątpliwości co do stanu szczęk hamulcowych, zaleca się skonsultowanie z mechanikiem lub diagnostą.
Odnośnie wymiany szczęk hamulcowych; jest to dość skomplikowana czynność, wymagająca odpowiednich warunków, narzędzi, wiedzy, zdolności i doświadczenia. Zaleca się powierzenie tych prac profesjonaliście, który nie tylko dokona wymiany, ale też przetestuje i wyreguluje układ.
Szczęki hamulcowe i klocki hamulcowe pełnią tą samą funkcję – generują opór tarcia, który spowalnia lub zatrzymuje ruch pojazdu. Są to jednak odmienne systemy i mechanizmy.
Główne różnice między nimi to:
Szczęki hamulcowe: Stosowane przede wszystkim w układach hamulcowych bębnowych, gdzie działają wewnątrz bębna hamulcowego.
Klocki hamulcowe: Stosowane głównie w układach hamulcowych tarczowych, gdzie naciskają na tarczę hamulcową.
Szczęki hamulcowe: Montowane wewnątrz bębna hamulcowego na tylnych kołach, przy czym jeden zestaw szczęk jest odpowiedzialny za hamowanie obu kół.
Klocki hamulcowe: Montowane w zaciskach na tarczach hamulcowych, zazwyczaj na przednich kołach. Każda tarcza ma oddzielny zacisk i zestaw klocków.
Szczęki hamulcowe: Przy naciśnięciu pedału hamulca rozszerzają się na wewnętrznej powierzchni bębna hamulcowego, tworząc tarcie i spowalniając obrót koła.
Klocki hamulcowe: Przy naciśnięciu pedału hamulca naciskają na tarczę hamulcową, tworząc tarcie i spowalniając obrót koła.
Szczęki hamulcowe: Zazwyczaj większe i bardziej złożone, ponieważ muszą dopasować się do wewnętrznej powierzchni bębna hamulcowego.
Klocki hamulcowe: Zazwyczaj mniejsze i prostsze; muszą pasować do zacisków na tarczach hamulcowych.
Szczęki hamulcowe: Wymiana może być pracochłonna, ponieważ wymaga zdejmowania bębna hamulcowego. Może wymagać specjalistycznych narzędzi i warunków pracy.
Klocki hamulcowe: Wymiana zazwyczaj jest prostsza, ponieważ klocki mogą być łatwo dostępne po zdjęciu koła. Konserwacja jest często łatwiejsza do przeprowadzenia.
Oba rodzaje hamulców mają swoje zalety i wady, a wybór między nimi zależy od konstrukcji pojazdu, stylu jazdy oraz preferencji użytkownika. W nowoczesnych pojazdach osobowych popularniejsze są hamulce tarczowe z klockami hamulcowymi, które oferują wyższą wydajność i skuteczność hamowania w porównaniu do hamulców bębnowych z szczękami hamulcowymi.
Średni koszt wymiany szczęk hamulcowych wynosi ok. 200 złotych.