Sprzęgło samochodowe to element mechaniczny stosowany w pojazdach z manualną skrzynią biegów. Jego głównym zadaniem jest umożliwienie płynnego przeniesienia momentu obrotowego z silnika na skrzynię biegów, a następnie na napęd kołowy.
Sprzęgło składa się z dwóch podstawowych elementów: tarczy sprzęgła i docisku sprzęgła. Tarcza sprzęgła jest zamontowana na wale korbowym silnika i jest zespolona z nim za pomocą sprężyn tarczowych. Z kolei docisk sprzęgła jest zamontowany na skrzyni biegów i jest odpowiedzialny za dociskanie tarczy sprzęgła, umożliwiając przeniesienie momentu obrotowego.
Podczas normalnej jazdy, sprzęgło jest wciśnięte, a tarcza sprzęgła jest trwale połączona z dociskiem. Kiedy kierowca naciska pedał sprzęgła, tarcza sprzęgła oddziela się od docisku, przerywając tym samym połączenie między silnikiem a skrzynią biegów. Dzięki temu można zmieniać biegi i zatrzymywać samochód bez konieczności wyłączania silnika.
Sprzęgło samochodowe jest poddawane intensywnemu zużyciu i łatwo może ulec awarii. Jest jedną z tych części samochodowych, które wymagają regularnej konserwacji i w razie konieczności, natychmiastowej wymiany.
Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje mechanizmu sprzęgieł; sprzęgła cierne, sprzęgła elektromagnetyczne oraz sprzęgła hydrokinetyczne. Najczęściej spotykanymi w autach osobowych ze skrzyniami manualnymi są sprzęgła cierne. A wśród nich; sprzęgła tarczowe.
Samochodowe sprzęgła cierne to rodzaj sprzęgieł, w których elementem tarczowym jest tarcza cierna. Tarcza cierna składa się z dwóch części: tarczy zewnętrznej wykonanej z metalu oraz okładziny ciernej, która jest zazwyczaj wykonana z materiału takiego jak azbest, kevlar, organiczne kompozyty lub metal ceramiczny. Sprzęgła cierne działają na zasadzie tarcia między okładziną cierną a tarczą zewnętrzną, co pozwala na przeniesienie momentu obrotowego z silnika na skrzynię biegów.
Najpopularniejsze rodzaje sprzęgieł ciernych stosowanych w samochodach to:
Sprzęgło cierne jednotarczowe: To najczęściej spotykany rodzaj sprzęgła. Składa się z tarczy sprzęgłowej, koła zamachowego i docisku sprzęgła. Tarcza sprzęgłowa jest połączona z kołem zamachowym silnika, a docisk sprzęgła kontroluje połączenie i rozłączenie obrotów między tarczą a kołem zamachowym.
Sprzęgło cierne dwutarczowe: Ten rodzaj sprzęgła składa się z dwóch tarcz sprzęgłowych, z których każda jest połączona z innym elementem (np. jedna z kołem zamachowym, a druga ze skrzynią biegów). Sprzęgło dwutarczowe może przenosić większy moment obrotowy niż sprzęgło jednotarczowe i jest często stosowane w autach o większej mocy, takich jak samochody sportowe.
Sprzęgło cierne wielotarczowe: Ten rodzaj sprzęgła wykorzystuje wiele tarcz sprzęgłowych połączonych ze sobą w stos. Jest stosowane w pojazdach o dużej mocy, takich jak samochody wyścigowe lub samochody o wysokiej wydajności. Sprzęgło wielotarczowe zapewnia znacznie większą powierzchnię cierną, co pozwala na lepsze chłodzenie i większą wytrzymałość podczas przenoszenia dużych momentów obrotowych.
Mniej popularne rodzaje sprzęgieł to:
Sprzęgła elektromagnetyczne
Są rodzajem sprzęgieł, w których przekazywanie momentu obrotowego odbywa się za pomocą pola elektromagnetycznego. W przeciwieństwie do tradycyjnych sprzęgieł mechanicznych, sprzęgła elektromagnetyczne nie posiadają bezpośredniego połączenia mechanicznego między silnikiem a przekładnią.
Sprzęgła elektromagnetyczne są często stosowane w samochodach hybrydowych i elektrycznych, gdzie silnik spalinowy jest połączony z silnikiem elektrycznym lub generatorem. Pozwala to na płynne przełączanie pomiędzy napędem spalinowym a napędem elektrycznym oraz na odzyskiwanie energii kinetycznej podczas hamowania.
Główne zalety sprzęgieł elektromagnetycznych to szybkie i precyzyjne działanie, płynna kontrola momentu obrotowego oraz brak zużycia mechanicznego. Pozwalają one na efektywne wykorzystanie energii oraz redukują hałas i wibracje związane z tradycyjnymi sprzęgłami mechanicznymi.
Sprzęgło hydrokinetyczne (hydrauliczne)
To rodzaj sprzęgła stosowanego w automatycznych skrzyniach biegów. Sprzęgło hydrokinetyczne wykorzystuje ciecz roboczą do przenoszenia momentu obrotowego między silnikiem a skrzynią biegów. Jest to sprzęgło bezstopniowe, które umożliwia płynną zmianę biegów bez konieczności ręcznej interwencji. Główną zaletą tych układów jest zdolność do stopniowego i płynnego przenoszenia momentu obrotowego. Nie ma konkretnych punktów rozłączania lub łączenia, jak w tradycyjnych sprzęgłach mechanicznych.
Objawy mogące wskazywać na konieczność naprawy lub wymiany sprzęgła to:
Trudności w zmianie biegów: Zmiana biegu może wymagać większego wysiłku. Jest to szczególnie wyczuwalne w przejściu z biegu jałowego na bieg pierwszy.
Ślizganie się sprzęgła: Zjawisko to ma miejsce, gdy pojazd nie przyśpiesza współmiernie do rosnących obrotów silnika; obroty silnika nie są efektywnie przenoszone na skrzynię biegów pojazdu.
Wibracje i szarpnięcia: Zużyte sprzęgło może powodować wibracje lub szarpnięcia podczas ruszania z miejsca lub przy zmianie biegów. Może to być spowodowane nierównomiernym przenoszeniem momentu obrotowego z powodu zużycia tarczy sprzęgłowej.
Nieprzyjemny zapach: Zużyte sprzęgło może emitować nieprzyjemny zapach spalenizny. Jest to spowodowane ślizganiem się sprzęgła i nadmiernym nagrzewaniem się jego elementów.
Hałasy: Dające się usłyszeć trzaski lub stukania podczas wciskania lub zwalniania pedału sprzęgła.
Zwiększone obroty biegu jałowego: Zużyte sprzęgło może nie rozłączać efektywnie silnika od skrzyni biegów, co powoduje wzrost obrotów.
Poza wymienionymi już objawami wskazującymi na nieprawidłowe działanie sprzęgła, szczególną uwagę układowi napędowemu pojazdu należy poświęcić gdy lczba kilometrów przejechanych tym pojazdem przekroczyła 100-150 tysięcy. Szczególnie, gdy auto użytkowane było w trudnych warunkach, lub przez niedbałego o stan techniczny auta, kierowcę.
Ważne jest regularne sprawdzanie stanu sprzęgła. Nieprawidłowości lub problemy nie powinny być bagatelizowane.
Koszt wymiany sprzęgłą w większości aut miejskich będzie nas kosztować ok. 500-700 złotych.
Cena robocizny znacznie wzrośnie przy wymianie sprzęgła w aucie kompaktowym.
W dużych pojazdach specjalnego przeznaczenia usługa może sięgnąć nawet 5 tys. złotych.